پانسیون نشینی
زندگی امروز مدام در حال تغییر و تحول است و به تبع آن انسان شهرنشین نیز روابط و شکل زندگیش تغییر کرده است. انسان جامعه امروز قبل از آن که در جهان تکنولوژی قرار بگیرد نیازهای ساده ای داشت و یکی از نیازهای ساده او، تهیه مسکن بود. مکانی که به نظر معماران جایی برای زندگی و در نزدیکی محل کار او قرار داشت و این مکان اهمیت بسیار یافته بود. اما با ورود تکنولوژی و صنعت و رشد شهر نشینی در جهان امروز، نیازهای انسان نیز پیچیده شده اند.
شهر نشینی پدیده تازه ای نیست اما با پیچیدگی دنیای مدرن، شهرنشینی نیز به شبکه ای از هزارتوهای پیچیده ای تبدیل شده است که روز به روز بر گستردگی و پیچیدگی آن افزوده می شود. از این روست که معمار بزرگی مثل «لوکوربوزیه» از خانه امروزی چنین تعبیری دارد: «ماشینی برای زندگی» چرا که در زندگی شهرنشینی و در جهانی صنعتی، ماشین به استعاره انسان مدرن و شهرنشین تبدیل شده است . انسانی که نبض زندگیش را بر اساس نظامِ ماشینِ زندگی شهری تنظیم می کند و شتاب و سرعت و مهم تر از همه اینها زمان برجستگی و اهمیتی صد چندان یافته است. انگار رؤیای نقاشان فوتوریست به واقعیت تبدیل شده باشد.
امروز در شهرهای بزرگی مانند تهران که سیل بی رویه مهاجرت آن را به معادله ای هزار مجهولی تبدیل کرده است، مدام در درون خود پدیده های تازه ای را ارائه می دهد. پدیده هایی که نیاز انسان شهری و کلانشهر ها را برآورده می کند. اکنون در سراسر شهر تهران مکان هایی به اسم پانسیون رواج یافته است که خدمات خود را به قشر شهرنشین ارائه می کند:
در کلانشهرهایی که مشکل مسکن زیاد است، با کوچک سازی و انبوه سازی می توان بر مشکلات انسان شهرنشین فائق آمد. مشکلاتی که اکنون شهری چون تهران با آن درگیر است. افزایش پانسیون ها و خوابگاه های غیردولتی در تهران امری عادی است.
پانسیون ها در جهان قدمت طولانی دارند و در کشورهای دیگر به نام هاستل و نام های دیگر معروفند. اما وجود و رشد این مکان ها در تهران علاوه بر مسئله مسکن به استعاره ای از زندگی شهرنشینی بدل شده است.
در هر کلانشهری نسبت بین روابط کار و امر تولید و تولید کننده مدام پدیده تازه ای را به وجود می آورد از این رو وجود پانسیون می تواند پاسخی به نیاز انسان شهرنشین و پایتخت نشین باشد.
امروز شما می توانید با مراجعه به هر روزنامه ای انواع این پانسیون ها را بیابید و از خدمات ارائه شده آنها آگاه شوید ؛ جایی که با تاکید اصرار بر این دارد که بیشتر مورد استفاده دانشجو،کارمند و کارآموز قرار دارد . این پدیده جوابگوی مشکل مسکن قشرهای مختلف جامعه است.
این پانسیون ها برای ورودشان مقرراتی دارند. مقرراتی که آنها ملزم به اجرای آن هستند. یک پانسیون دار می گوید: «هر عضو یا ساکن (دانشجو ، کارمند یا کارآموز) با کارت شناسایی و ارائه معرفی از محل کار خود و پرداخت پول یک ماه و ودیعه ای در قبال سکونت یک ماه می تواند در آنجا ساکن شود. عدم ارائه یکی از این مدارک به منزله عدم سکونت است. این پانسیون ها در نقاط مختلف شهر تهران و با زیر بناهای مختلف در طبقات متنوع پراکنده شده اند.»
در دوره ای از رکود اقتصادی و رشد بی رویه شهرنشینی در جهان معماران و شهرسازان به فکر چاره ای افتادند و مهم تر از همه آنها که سبک شان به سبک بین المللی مشهور شد،کسانی مانند اندر روهه ، و لوکوربوزیه و رایت طرحهایی را در کشورهای مختلفی از جهان ارائه کردند. بیشتر انبوه سازی های مسکن در کشوری مانند برزیل به ابتکار لوکوربوزیه به وجود آمد. این تمهید و روش نگاه به زندگی از دل شعار آنها بیرون آمد که می گفت: کوچک زیباست.
این تعبیر شاید تعبیر ساده ای باشد اما یکی از بنمایه های فکری بزرگترین معماران و شهرسازان جهان بود.این ایده آنها را واداشت که به سمت انبوه سازی بروند و در دل این انبوه سازی پانسیون و خانه ای خصوصی برای اجاره نیز متولد شد.
در کلانشهرهایی که مشکل مسکن زیاد است، با کوچک سازی و انبوه سازی می توان بر مشکلات انسان شهرنشین فائق آمد. مشکلاتی که اکنون شهری چون تهران با آن درگیر است. افزایش پانسیون ها و خوابگاه های غیردولتی در تهران امری عادی است.
بسیاری از این پانسیون ها تحت عنوان اینکه از سازمان گردشگری و اتحادیه هتلداری ، زیر نظر اماکن تهران بزرگ مجوز گرفته‌اند مشغول فعالیت هستند. این در حالی است که ودیعه ها و اجاره هایی سنگین بابت تبلیغات فول امکانات و محیطی مناسب و صمیمی از ساکنین آنجا می گیرند. اتاقهای این پانسیون ها دو تختی یاچهار و گاهی شش تختی است. گاهی در بعضی از طبقات اتاقهای ده تختی نیز وجود دارد. مبلغ ماهیانه در نقاط مختلف شهر متنوع است. مثلاً پانسیونی در میرداماد با ودیعه 195 هزار تومان و ماهیانه 149 هزار تومان خدمات خود را ارائه می دهد و در جایی مانند خیابان جمال زاده و خیابان توحید قیمت ها از 75 هزار تومان تا 120 هزار تومان در نوسان است و گاهی بعضی از این پانسیون ها ودیعه نمی گیرند و بر مبلغ ورودی می افزایند.چنین قراردادی می تواند در نبود نظارت مناسب راه را بر سوءاستفاده کسانی باز بگذارد.
موقتی بودن می تواند شکل خاصی از رابطه و زندگی را تعریف کند. رابطه های موقتی که به دوستی و روابط اجتماعی مداومی نمی انجامد و بسیار گسسته است و از سوی دیگر در این مکان ها آدمها فقط از کنار یکدیگر می گذرند و روابط شان بسط نمی یابد و کم کم به رابطه ای انتزاعی می انجامد. این رابطه انتزاعی محصول شرایط و نوع زندگی ساکنان این پانسیون هاست
اکنون این مکان ها به محل زندگی موقتی دانشجویان و کارمندان و کارآموزان تبدیل شده است. از این رو همین موقتی بودن می تواند شکل خاصی از رابطه و زندگی را تعریف کند. رابطه های موقتی که به دوستی و روابط اجتماعی مداومی نمی انجامد و بسیار گسسته است و از سوی دیگر در این مکان ها آدمها فقط از کنار یکدیگر می گذرند و روابط شان بسط نمی یابد و کم کم به رابطه ای انتزاعی می انجامد. این رابطه انتزاعی محصول شرایط و نوع زندگی ساکنان این پانسیون هاست و خواه ناخواه این از تبعات زندگی شهرنشینی و مدرن امروزی است. این نوع نگاه پول‌محور سبب شده که ناهنجاری‌های رفتاری و اخلاقی در اینگونه مکان ها رو به افزایش باشد.
در اکثر این پانسیون ها فرد ساکن نمی تواند میهمان دعوت کند و در صورت ورود میهمان، فرد تازه وارد باید شبی 5 یا 6 هزار تومان در قبال اقامتش بپردازد که در صورت طولانی شدن سکونتش، مبلغ پرداخت او در هر ماه بیشتر از فرد ساکن خواهد بود. این پانسیون ها فقط می توانند سرویس خواب به مشتریهای خود بپردازند. از این رو فرد ساکن می تواند از طریق استفاده از آشپزخانه پانسیون برای وعده های غذایی خود برنامه ریزی کند. به دلیل شاغل بودن تمام ساکنین بیشتر روزها پانسیون خالی از سکنه است.
در هر اتاقی یک دستگاه تلویزیون و یخچال وجود دارد و در بعضی از این مکان ها با ارائه خدمات بیشتر مبلغ بیشتری از فرد مراجعه کننده گرفته می شود. همچنین بسیاری از این پانسیون ها برای کنترل ساکنین اقدام به نصب دوربین های مدار بسته در داخل ساختمان کرده‌اند. این اقدام علاوه بر اینکه نقض آشکار حریم خصوصی افراد ساکن محسوب می شود، با توجه به سوء استفاده های آنچنانی از نوارهای اینگونه دوربین های موسسات خصوصی، سبب نگرانی ساکنین این مکانها به خصوص بانوان نیز شده است.
از سوی دیگر علی رغم اینکه این پانسیون‌ها تحت عنوان دانشجویی و کارمندی اجاره داده می شوند، از دختران دبیرستانی تا زنان پنجاه ساله هم در اینگونه مکان ها مشاهده می شوند، یعنی بسیاری از افراد دیگر-که هرچه باشند دانشجو نیستند- نیز به دلیل عدم نظارت صحیح تحت عنوان دانشجو در این پانسیون ها سکونت دارند.
بنا به گفته های ساکنین این اماکن، به دلیل عدم نظارت صحیح بر نحوه واگذاری و افراد ساکن در اینگونه اماکن، درگیرهای بسیار و برخی موارد اخلاقی همه روزه به وقوع می‌پیوندد و حتی در بسیاری از موارد کار به حضور پلیس هم می کشد. از جمله مواردی که یکی از ساکنین یک پانسیون خصوصی مطرح کرد، این بود که سقف یکی از اتاق های پانسیون فوق الذکر در ساعت چهار نصف شب فرو ریخته و بطور کاملاً اتفاقی، کسی که معمولا در طبقه بالای تخت می خوابیده، آن شب حضور نداشته و در واقع از مرگ نجات پیدا کرده است. این حادثه هراس زیادی را بین ساکنین ایجاد کرده است. این در حالی است که این مکان ها معمولاً ظرفیت محدودی دارند و اغلب به دلیل درآمدزایی بیشتر، بیش از اندازه و اضافه بر ظرفیت واگذار می شوند. در مورد خاص ذکر شده، جالب این است که در پی شکایت ساکنین، مدیریت پانسیون فرد شاکی را بدون باز پس دادن ودیعه بیرون کرده است.
باید یادآوری کرد که این پانسیون ها برای یک پژوهش جامعه شناسانه مورد بسیار مفیدی است تا از این طریق بتوان زندگی نسل جوان امروز را رصد کرد و بر اساس داده های علمی بتوان برای نیازهای آنان راهکارهایی اجتماعی یافت.
با این وجود پانسیون، یکی از راه های غلبه بر مشکل مسکن جوانان است و بیشتر ساکنان این پانسیون ها را دانشجویانی تشکیل می دهند، اما باید تاکید کرد که بسیاری از کسانی که در این مکانها ساکن هستند، علی رغم اینکه هزینه های گزافی را جهت اجاره بها می پردازند، می گویند که مجبور به زندگی در چنین جاهایی هستند. ضمن اینکه دانشجویان ساکن بدون اینکه امیدی به آینده کاری داشته باشند با شهریه های سنگین دانشگاه و هزینه های مادی و روحی به زندگی روزمره خود در این پانسیون ها به ناچار ادامه می دهند. این امر می تواند تاکیدی برای مسئولان باشد تا برای دانشجویانی که هیچگونه منبع شغلی مستقل ندارند ، بتوانند کمکی به آنها کنند. چرا که دانشجوی مورد نظر در صورت کار کردن در بیرون و هزینه های سنگین دیگر ممکن است با رشد بی رویه این هزینه، نتواند به درسهایش برسد. از این رو شاید افت تحصیلی و کاهش کیفیت آموزشی بخشی از این دانشجویان را بتوان با این مسئله گره زد.
حال سوال اساسی این است که سازمان هایی که چنین مجوزهایی را صادر می کنند تا چه حد بر نحوه اداره و مبالغ دریافتی این اماکن، نظارت دارند و آیا کسانی که مجوز چنین فعالیت هایی می گیرند صلاحیت مسئولیت چنین مکان هایی را دارند یا اینکه تنها دکانی درآمد زا را باز کرده اند!